مدیران مدارس خاص: چرا برخی مدیران تا بازنشستگی در جایگاه خود می‌مانند؟  

شوشان - عبدالحمید گل‌افشان :

در نظام آموزشی ایران، مدارس خاص مانند تیزهوشان، شاهد و نمونه دولتی به عنوان مراکز آموزشی برتر شناخته می‌شوند.

اما پشت پرده این مدارس، یک واقعیت نگران‌کننده وجود دارد:
مدیرانی که گاه بیش از یک دهه در یک مدرسه باقی می‌مانند و تا پایان خدمت خود در همان سمت می‌مانند. این در حالی است که در سایر مدارس، مدیران هر چند سال یکبار جابه جا می‌شوند. چرا این اتفاق می‌افتد و چه تأثیراتی بر کیفیت آموزش دارد؟  

نمونه‌های واقعی از مدیران مدارس خاص که سال‌ها در جایگاه خود مانده‌اند  

مدرسه تیزهوشان تهران: مدیر با ۱۵ سال سابقه در یک مدرسه  
در یکی از مدارس تیزهوشان تهران، مدیر مدرسه از سال ۱۳۸۹ تاکنون در سمت خود باقی مانده است. 
با وجود انتقادات برخی معلمان و والدین درباره روش‌های مدیریتی او، به دلیل حفظ رتبه‌های بالای کنکور، تغییری در مدیریت ایجاد نشده است. یکی از معلمان این مدرسه می‌گوید:  
"هر بار که صحبت از تغییر مدیر می‌شود، مسئولان می‌گویند چون نتایج کنکور خوب است، نباید سیستم را به هم زد." 

مدرسه شاهد اصفهان: مدیر با روابط قوی اداری  
در یک مدرسه شاهد در اصفهان، مدیر مدرسه بیش از ۱۲ سال است که در این سمت فعالیت می‌کند. گزارش‌ها نشان می‌دهد این فرد از طریق ارتباطات خانوادگی و اداری، هر بار در آستانه جابه جایی، موقعیت خود را حفظ کرده است.  

مدرسه نمونه دولتی شیراز: مدیریت مادام‌العمر  
در یکی از مدارس نمونه دولتی شیراز، مدیر مدرسه از سال ۱۳۹۴ تاکنون تغییر نکرده است. برخی معلمان معتقدند این مدیر با ایجاد شبکه‌ای از وفاداران در مدرسه، هرگونه اعتراض را خنثی می‌کند. 
حتی زمانی که آموزش و پرورش منطقه خواستار تغییر او شد، با فشار برخی نهادهای بالادستی، این تصمیم لغو شد.  

چرا مدیران مدارس خاص کمتر جابه جا می‌شوند؟  

اولویت حفظ نتایج کنکور
از آنجا که مدارس خاص با نتایج کنکور دانش‌آموزانشان ارزیابی می‌شوند، مسئولان ترجیح می‌دهند مدیران باتجربه را حفظ کنند، حتی اگر روش‌های مدیریتی آنها قدیمی یا غیرمنعطف باشد.  

نبود سیستم ارزیابی شفاف 
در مدارس عادی، مدیران بر اساس عملکرد ارزیابی و جابه جا می‌شوند، اما در مدارس خاص، این فرآیند یا وجود ندارد یا بسیار ضعیف اجرا می‌شود.  

 روابط قدرتمند اداری  
برخی مدیران مدارس خاص به دلیل ارتباطات قوی با مقامات بالادستی، از تغییر مصون می‌مانند. این موضوع باعث می‌شود حتی در صورت عملکرد ضعیف، همچنان در سمت خود باقی بمانند.  

ترس از تغییر و بی‌ثباتی
برخی مسئولان معتقدند تغییر مدیران مدارس خاص ممکن است باعث بی‌ثباتی در سیستم آموزشی این مدارس شود، بنابراین ترجیح می‌دهند مدیران قدیمی را حفظ کنند.  

تأثیرات منفی مدیریت طولانی‌مدت در مدارس خاص 

کاهش نوآوری آموزشی: 
مدیرانی که سال‌ها در یک سمت می‌مانند، کمتر به روش‌های جدید آموزشی روی می‌آورند.
  
افزایش فساد اداری: 
نبود چرخش مدیریتی گاها می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های غیرشفاف و سوءاستفاده از موقعیت منجر شود. 
 
بی‌انگیزگی معلمان: 
معلمان بااستعداد در محیط‌های بسته مدیریتی، انگیزه خود را برای بهبود کیفیت تدریس از دست می‌دهند. 
 
کاهش اعتماد والدین:
خانواده‌ها وقتی می‌بینند مدیران با وجود عملکرد ضعیف تغییر نمی‌کنند، اعتمادشان به سیستم آموزشی کاهش می‌یابد.  

راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت  

الزام به چرخش مدیریتی
مانند سیستم بانکی که مدیران هر چند سال یک بار جابه جا می‌شوند، در مدارس خاص نیز باید حداکثر مدت مدیریت ۵ سال تعیین شود.  
تشکیل کمیته نظارتی مستقل
کمیته‌ای متشکل از نمایندگان معلمان، والدین و کارشناسان آموزشی می‌تواند عملکرد مدیران را ارزیابی و گزارش دهد.  
 شفاف‌سازی در انتصابات
 دلایل انتصاب و تمدید مأموریت مدیران باید به‌صورت عمومی اعلام شود تا ازتصمیم گیری های غیرمنطقی جلوگیری شود.  

حذف امتیازات ویژه مدارس خاص 
اگر همه مدارس از نظر بودجه و امکانات برابر باشند، انگیزه برای حفظ مدیران به هر قیمتی کاهش می‌یابد.  

تشویق مدیران موفق به پذیرش مسئولیت‌های بالاتر
به جای نگه داشتن مدیران در یک مدرسه، به آنهایی که عملکرد خوبی دارند، پست‌های مدیریتی در سطح منطقه یا استان پیشنهاد شود.  

به راستی آیا تغییر ممکن است؟
نظام آموزشی نمی‌تواند دو استاندارد متفاوت برای مدارس عادی و خاص داشته باشد.

اگر قرار است عدالت آموزشی محقق شود، باید عدالت در مدیریت نیز وجود داشته باشد. مدیران مدارس خاص نباید از قوانین عمومی مستثنی باشند، بلکه باید مانند سایر مدیران، پاسخگو و قابل تغییر باشند.  

آیا زمان آن نرسیده که به جای مدیران همیشگی، مدیران شایسته‌سالار در رأس مدارس خاص قرار بگیرند؟